Het monitoren van de leesontwikkeling
Door Tom Buunk op 30 mei, 2022
In dit artikel gaan we in op het monitoren van de leesontwikkeling van leerlingen. Waarom is het belangrijk? Wat zijn de verschillende manieren van monitoren? Wat voor mogelijkheden biedt het?
De reden voor dit artikel zijn de uitdagingen en wensen die leerkrachten en schoolleiders vaak benoemen met betrekking tot het leesonderwijs. Deze gaan als volgt;
- Te weinig inzicht in de (lees)ontwikkeling en bijbehorende leesmoeilijkheden om tijdig doelgerichte feedback te kunnen geven;
- Vaker interventies willen doen en willen weten of deze interventies werken.
- Sneller de risicolezers eruit plukken.
Dit zijn enkele punten die we al tijdens ons vooronderzoek te horen kregen en nog altijd in vrijwel ieder gesprek terugkomen. Ze gaan allemaal over het verkrijgen van meer en accurater inzicht in de ontwikkeling van leerlingen.
We willen het in dit artikel daarom hebben over het monitoren van de leesontwikkeling van leerlingen. Waarom het belangrijk is, de verschillende manieren van monitoren, de uitdagingen en de kansen en mogelijkheden die het biedt.
De verschillende manieren van monitoren en waarom het belangrijk is
Om de taalontwikkeling van leerlingen goed te kunnen volgen, is het van belang dat we hen monitoren. Met behulp van monitoren kun je:
- Eventuele risicofactoren voor latere leesproblemen opsporen en/of in kaart brengen;
- Groei en ontwikkeling in kaart brengen;
- Zorgen voor een goede overdracht naar de volgende groep.
Het monitoren in de klas kan op verschillende manieren aangepakt worden.
Op veel scholen wordt de ontwikkeling van leerlingen gemeten door te observeren, gesprekken te voeren of toetsen af te nemen. Het inzetten van het ene sluit de andere niet uit.
De uitdagingen tegenover de kansen en mogelijkheden
Er zijn wel enkele zaken die voor een uitdaging zorgen.
Om te beginnen zijn alle bovenstaande manieren van monitoring behoorlijk arbeidsintensief, omdat ze regelmatig bij alle leerlingen uitgevoerd moeten worden om een goed beeld te krijgen van de ontwikkeling.
Nu is dit in groep 3 niet zo’n probleem, omdat er dagelijks relatief veel tijd besteed wordt aan lezen, maar naarmate de leerjaren vorderen is er steeds minder tijd beschikbaar voor het leesonderwijs.
Een andere uitdaging is dat leerkrachten nauwelijks inzicht hebben in het leesgedrag en de daarbij horende leesmeters van hun leerlingen, zowel thuis als op school, terwijl dat juist een belangrijke indicator is voor de verdere ontwikkeling.
Tot slot is er de laatste jaren veel discussie ontstaan rondom normatieve toetsen, ofwel toetsen met een score of resultaat, omdat het leerlingen zou demotiveren.
Hoe kunnen we er nu voor zorgen dat we volledig en accuraat inzicht krijgen, ook in latere leerjaren, zonder dat dit ten koste gaat van andere essentiële basisvaardigheden die kinderen op school leren?
De gebruikelijke manier en het resultaat
Leerkrachten beschikken over de AVI en DMT-resultaten van het afgelopen half jaar.
Dit geeft niet altijd een betrouwbaar beeld van het niveau en de leesmoeilijkheden die leerlingen ondervinden en de ontdekking ervan komt vaak (te) laat, zo horen we vaak.
Om dit beperkte inzicht te compenseren, gebruiken sommige scholen extra methodetoetsen, maar besteden hierdoor veel waardevolle arbeidsuren aan het afnemen van deze toetsen. Dit is een lastige afweging.
De nieuwe manier en het resultaat
In de nieuwe situatie weten we van iedere leerling hoe de leesvaardigheid ontwikkelt, welke leesinteresses ze hebben, welke boeken ze lezen en hoeveel ze lezen en er is een duidelijke trend te zien tussen het aantal ‘leesmeters’ en de leesvaardigheidsontwikkeling.
Leerkrachten gebruiken deze data om hun interventies op te baseren en leerlingen tijdige en doelgerichte feedback te geven.
De data wordt accuraat gehouden door frequent te toetsen, met behulp van hoogfrequente automatisch-afgenomen leesoefeningen die leerlingen kunnen doen met hun favoriete boek, waarmee de toetsmomenten veranderen in een oefenmoment en de vervelende prestatiedruk verdwijnt.
Nieuwe manieren van monitoren die de leesapp mogelijk maakt
Inzicht in het leengedrag en leesgedrag
De leesapp maakt het leengedrag en leesgedrag van leerlingen zichtbaar. Zo is te zien welke boeken leerlingen in het verleden geleend hebben en hoeveel ze daadwerkelijk gelezen hebben uit die boeken.
Het biedt de leerkracht de mogelijkheid om leerlingen beter te helpen bij een leuk en passend boek en gericht in te grijpen als dat nodig is.
Het lezen thuis
De leesapp slaat een brug tussen het leesonderwijs op school en het lezen thuis, doordat leerlingen ook boektips krijgen voor thuis en deze activiteiten doorgeven in de app.
Dit doen we door leerlingen persoonlijke boekaanbevelingen te doen (op basis van niveau en interesses) en leerkrachten inzicht te geven in het leesgedrag, thuis en op school.
Suggesties voor collectie-uitbreiding
Samen met een van onze partners of jullie lokale boekhandel is het na ongeveer een jaar mogelijk om de collectie uit te breiden met behulp van de data uit de app.
De boeksuggesties voor de collectie-uitbreiding zijn gebaseerd op het leesgedrag in combinatie met verzoeken van leerlingen. Op die manier kun je als school het beschikbare budget gericht besteden aan de juiste boeken.
Accuraat inzicht in de leesontwikkeling van iedere leerling
Door het inzetten van hoogfrequente automatisch-afgenomen leesoefeningen krijg je als leerkracht inzicht in het leesniveau, de betrokkenheid en de voortgang van iedere leerling.
Door de hoogfrequente aard (iedere 2 tot 6 weken) van de leesoefeningen zien leerkrachten direct wie het hardst ondersteuning of extra uitdaging nodig heeft en kan hij of zij daardoor gerichter interventies doen.